"Άλλο δεν κάνεις απ'το να μιλάς για διαφορές", τον κατηγόρησε. "Έχω φτάσει να πιστεύω πως το κάνεις από καθαρή ιδιοτροπία. Κι όσο για τη δική μας περίφηση διαφορά που αναμασάς ολοένα, έχω καταλήξει πως είναι δημιούργημα της φαντασίας σου".
Νάρκισσος: Χώνεις πολύ βαθιά το μαχαίρι, φίλε μου. Έστω, όμως, δεν έχω αντίρρηση να μιλήσουμε γι'αυτό αν το θέλεις. Παραδέχομαι ότι οι διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους, κάτι που εσένα σε απασχολεί ελάχιστα ή και καθόλου, για μένα είναι εξαιρετικά σημαντικές. Βλέπεις εγώ έχω αφιερωθεί στο ρόλο του δασκάλου και αποστολή στη ζωή δεν έχω άλλη από την επιστήμη, που έργο της είναι να ερευνά και να ανακαλύπτει διαφορές. Εκεί κρύβεται η βαθύτερη ουσία της. Στο να δίνει σωστό ορισμό για το κάθε τι που υπάρχει γύρω μας. Να προσδιορίζει την ιδιαιτερότητά του, βοηθώντας σε έτσι να το κατανοήσεις σωστά. Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Μόνο όταν ανακαλύωεις πού διαφέρει κάποιος απ' όλους του άλλους, τον πλησιάζεις αρκετά, τον κατανοείς.
"Μάλιστα. Αυτός που φορά μπαλωμένα παπούτσια είναι χωρικός κι εκείνος που έχει στέμμα στο κεφάλι, βασιλιάς. Αυτές ειναι οι περίφημες διαφορές σου. Μα αυτές τις καταλαβαίνει και μικρό παιδί."
Νάρκισσος: Ναι. Αλλά όταν ο χωρικός κι ο βασιλιάς φορούν τα ίδια ρούχα, τότε ένα παιδί δεν θα μπορούσε πια να τους ξεχωρίσει.
Χρυσόστομος: Ούτε κι η επιστήμη.
Νάρκισσος: Ίσως όχι. Παραδέχομαι οτι η επιστήμη δεν είναι πιο έξυπνη από ένα παιδί. Πέριορίζεται να κάνει δειλά βήματα μπροστά και να παρατηρεί καθώς και να καταγράφει μ'επιμονή και σχολαστικότητα τις διαφορές.
Χρυσόστομος: Το ίδιο κάνει κι ένα έξυπνο παιδί. Θα μπορούσε ν'αναγνωρίσει ένα βασιλιά από το ύφος και τη στητή κορμοστασιά του. Εσείς οι δάσκαλοι, όμως, επιμένετε να θεωρείτε τους μαθητές σας παρακατιανούς. Επειδή έχετε κάποιες γνώσεις παραπάνω, μας νομίζετε υποδεέστερους. Μάθε, ωστόσο, πως μπορεί κανείς ν'ακονίσει το πνέυμα του και χωρίς τη βοήθεια της επιστήμης.
Νάρκισσος: Χαίρομαι που σ'ακούω να λες κατι τέτοιο. Υποθέτω, όμως πως θα έχει παρατηρήσει ότι εγώ δεν εννοώ ποτέ εξυπνάδα ή μόρφωση όταν μιλάω για διαφορές μεταξύ μας. Δε λέω: είμαι εξυπνότερος από σένα ή είσαι καλύτερος ή χειρότερος από μένα. Απλώς λέω: Εσύ, δεν είσαι εγώ.
Χρυσόστομος: Μέχρις εκεί σε καταλαβαίνω. Εσύ, όμως, δεν περιορίζεσαι να μου υποδεικνύεις τις εξωτερικές διαφορές μας. Αναφέρεσαι στις διαφορές των πεπρωμένων μας και του προορισμού μας στη ζωή. Γιατί, για παράδειγμα, θα 'πρεπε η δική σου μοίρα να διαφέρει από τη δική μου; Έχουμε τόσα κοινά. (...) Επιθυμία μας είναι η ίδια: Να ζήσουμε. με τη βοήθεια της ίδιας χάρης μια ειρηνική και ανέφελη ζωή.
"Μέχρις εδώ δεν έχω τίποτα να αντιπαραθέσω σε όσα λες. Κι είναι γνωστό πως, σύμφωνα με τα δογματικά βιβλία, δυο άνθρωποι που έχουν τόσα κοινά γνωρίσματα μεταξύ τους, σαν εμάς, είναι εντελώς όμοιοι. Δεν συμβαίνει, όμως το ίδιο και στη ζωή. Τότε ο αγαπημένος μαθητής που θα πέθαινε για χάρη του Ιησού κι εκείνος που τον πρόδωσε, δε διέφεραν σε τίποτα κι είχαν απόλυτα όμοια πεπρωμένα".
Χρυσόστομος: Εισαι σοφιστής, Νάρκισσε. Ακολουθώντας τέτοιους δρόμους δε θα μπορέσεις ποτέ να βρεθείς κοντά μου κι εγώ κοντά σου. Δε θα σμίξουμε ποτέ.
"Δεν υπάρχει δρόμος που να μας φέρει ποτέ κοντα, καλέ μου φίλε".
Χρυσόστομος : Μη μιλάς έτσι, Νάρκισσε.
"Κι όμως είναι η αλήθεια. Είναι το ίδιο παράλογο σα να ζητούσαμε κάτι τέτοιο από τον ήλιο και το φεγγάρι, τη θάλασσα και την ξηρά. Εμείς οι δύο, φίλε μου, είμαστε ο ήλιος και το φεγγάρι, η θάλασσα και η ξηρά. Τα πεπρωμένα μας δε θα ταυτιστούν ποτέ. Ο καθένας πρέπει ν'αγαπά τον άλλο γι'αυτό που είναι και να τον κατανοεί. Μόνο έτσι η φιλία μας θα μπορέσει πραγματικά να μας βοηθήσει να ολοκληρωθούμε σαν άνθρωποι".
Ο Χρυσόστομος κατέβασε το κεφάλι νικημένος. Το πρόσωπό του καθρέφτιζε πικρία και πόνο.
"Γι'αυτό, λοιπόν, ειρωνεύεσαι τόσο συχνά τις σκέψεις μου;" ρώτησε με αργή φωνή.
Ο Νάρκισσος δε βιάστηκε να αποκριθεί. Τέλος, είπε σε καθαρό, ήρεμο τόνο.
"Ναι γι'αυτό. Πρέπει να με συγχωρέσεις, αδελφέ μου, που δεν παίρνω πάντα στα σοβαρά τα όσα λες. Πίστεψέ με, τα ακούω με μεγάλη προσοχή. Το ενδιαφέρον μου όλο, όμως, συγκεντρώνεται με κάθε αυθόρμητη λέξη σου, κάθε χαμόγελο, κάθε δάκρυ. Αυτά με βοηθούν να σε γνωρίσω αληθινά. Γιατί θα έπρεπε να αρκεστώ μονάχα στα λόγια σου για να μάθω εσένα που έχεις τόσα άλλα χαρίσματα;"
Τα χείλια του Χρυσόστομου μισάνοιξαν σ'ένα πικρό χαμόγελο.
"Πάντα το 'ξερα πως μ'αντιμετώπιζες σαν ένα ανώριμο κι επιπόλαιο παιδί".
Αλλά ο Νάρκισσος δεν υποχώρησε μπροστά στην τόση λύπη του.
"Είναι αλήθεια πως συχνά οι σκέψεις σου είναι παιδιάτικες". "Θυμήσου, όμως, τι είχαμε πει πριν λίγη ώρα. Πως πολλές φορές τα παιδιά είναι το ίδιο ευφυή με τους δασκάλους. Είναι μόνο όταν επιχειρούν να μιλήσουν για επιστήμη που οι δάσκαλοι δε τα παίρνουν στα σοβαρά". Μα εσύ με κοροϊδεύεις και χωρίς να σου μιλώ για επιστήμη". ξέσπασε επιθετικά ο Χρυσόστομος. "Μου φέρνεσαι λες κι όλη η επιθυμία μου να προοδεύσω στα μαθήματα, η ευσέβειά μου κι ο πόθος μου να αφιερωθώ στη μοναχική ζωή δεν είναι τίποτ'άλλο από ασήμαντες φλυαρίες".
Ο Νάρκισσος στύλωσε τα μάτια με σοβαρότητα στα δικά του.
"Όταν είσαι ο πραγματικός Χρυσόστομος, δε λες ποτέ ασήμαντες φλυαρίες", τον βεβαίωσε. "Αλλά δεν είσαι πάντα ο εαυτός σου. Κι αυτό με θλίβει γιατί θα 'θελα να μιλούσα πάντα με τον αληθινό Χρυσόστομο. Εσύ δεν είσαι ούτε μοναχός ούτε δάσκαλος. Κι αυτοί, όμως, ακόμη μπορεί συχνά να είναι σκληροί και άσπλαχνοι με καρδιές από πέτρα. Φαντάζεσαι πως δεν είσαι αρκετά μορφωμένος για να είσαι φίλος μου, πως εγώ είμαι ανώτερός σου, πως δεν είσαι αρκετά ευσεβής. Κι όμως καλέ μου φίλε. Τίποτα απ'αυτά δε συμβαίνει. Μοναχά να, δεν είσαι αρκετά ο εαυτός σου".
(...)
"Άκου Χρυσόστομε. Η σημαντικότερη διαφορά μας είναι πως εγώ είμαι ξύπνιος ενώ εσύ μισοκοιμάσαι. Φοβάμαι πως ολόκληρη τη ζωή σου την αντιμετωπίζεις με αυταπάτες και με τις ρομαντικές αιθάλες ενός ονείρου. Ξύπνιος είναι για μένα ο άνθρωπος εκείνος που, όντας απόλυτα συνειδητοποιημένος, διαθέτει αρκετή ευαισθησία και κρίση για να κατανοήσει τον εαυτό του, τη δύναμη και την αδυναμία του, τις απροσδιόριστες αρετές και κακίες της ψυχής του και, κατέχοντας αυτή την πολύτιμη γνώση, να εκτιμήσει και να αγαπήσει σωστά τον εαυτό του, γι'αυτό που πραγματικά είναι. Πιστεύω πως μοναδικός προορισμός της φιλίας μας, είναι να σε βοηθήσω ν'αποκτήσεις αυτή τη γνώση. Μ¨εσα στη δική σου ψυχή, Χρυσόστομε, η πραγματικότητα έχουν σχεδόν ταυτιστεί. Υποστηριζεις πράγματα που ίσως δεν εκφράζουν τον αληθινό ευατό σου.
Θέλω να ξέρεις πως δεν θα πάψω ποτέ να σε φέρνω αντιμέτωπο με την αλήθεια. Αλλά φτάνει. Είναι καιρός πια να ξυπνήσεις και να δεις καθαρά. Ακουσέ με! Σ'αυτό το σημείο είμαι ανώτερός σου και απαιτώ να με υπάκούσεις. Σ'όλα τα άλλα, όμως, φίλε μου, είσαι καλύτερος από μένα ή μαλλον θα είσαι σύντομα μόλις γνωρίσεις τον εαυτό σου".
Χρυσόστομος και Νάρκισσος
Χέρμαν Έσσε
